Za odwagę, czułość i przyzwoitość – poznaliśmy nagrodzonych Millennium Docs Against Gravity

Filmy dokumentalne mają w Gdyni swoje święto. IX już edycja festiwalu Millennium Docs Against Gravity Gdynia to wiele doskonałych dokumentów o niezwykłych ludziach, ważnych momentach, złożoności planety i relacjach. Zwieńczeniem festiwalu jest nagrodzenie tych dzieł, których twórcy wyróżnili się niezwykłą odwagą, wrażliwością i wnikliwością. Wczoraj w Gdyńskim Centrum Filmowym ogłoszono nagrodzone i wyróżnione w gdyńskiej edycji filmy. To produkcje ze wszechmiar odważne, czułe, nakręcone w duchu solidarności i głębokiego humanizmu.

Filmy dokumentalne prezentują prawdę, często niewygodną, bez pudru. Oddają bohaterom, często spychanym na margines, szykanowanym, dyskryminowanym, podmiotowość. Pokazują też piękno i wielowymiarowość otaczającego nas świata. „W relacji ze światem” to tegoroczne hasło festiwalu Millennium Docs Against Gravity Gdynia. Odnosi się do niezwykłej wartości kina dokumentalnego.

W konkursie o nagrodę Prezydent Gdyni rywalizowało 12 produkcji. W „Ostatniej wyprawie”, filmie otwarcia gdyńskiej edycji festiwalu, reżyserka Eliza Kubarska opowiada historię Wandy Rutkiewicz – pierwszej kobiety świata i pierwszej osoby z Polski na najwyższych szczytach Ziemi.
Drugim filmem, który znalazł się zarówno w Konkursie Głównym jak i Konkursie Polskim, jest „Las” Lidii Dudy. To spojrzenie na życie Asi i Marka, którzy stworzyli w Puszczy Białowieskiej bezpieczne miejsce dla swoich dzieci, żeby dorastały szczęśliwie. Ale pewnego dnia do ich drzwi zapukała wielka polityka... W „Sugarcane”, który będzie miał w czasie MDAG swoją premierę międzynarodową zaraz po premierze światowej na Sundance, Julian Brave NoiseCat i Emily Kassie przyglądają się rdzennym mieszkańcom rezerwatu Sugarcane. Postanawiają rozliczyć się z traumatyczną przeszłością. To wielka kinowa opowieść o małej miejscowości, w której niezwykle wyraźnie odbija się ludzka natura.
Z kolei naszą cywilizację z perspektywy żyraf w filmie w „sr” pokazuje Lea Hartlaub. Najwyższe żyjące zwierzę, które zamieszkuje Ziemię od 20 milionów lat, w filmie występuje jako element mitu, baśni, historii naturalnej i politycznej.
„Hollywoodgate” Ibrahima Nash’ata zabiera nas do Afganistanu. Dzień po tym, jak wojska amerykańskie opuściły Kabul, talibowie przejęli Hollywood Gate – opuszczoną bazę Amerykanów. Co tam znaleźli i jak budowali swój nowy reżim?
Do innego zapalnego regionu przenosi nas „Nie chcemy innej ziemi” („No Other Land”, reż. Basel Adra, Hamdan Ballal, Yuval Abraham, Rachel Szor). Film ukazuje ciągnącą się przez dekady batalię prawną palestyńskich mieszkańców Masafer Yatta na Zachodnim Brzegu o zachowanie swojej wioski i metody, jakie stosowało izraelskie wojsko, żeby regularnie wypychać osadników z ich domów.
W przeszłość zabrała nas „Ścieżka dźwiękowa zamachu stanu” („Soundtrack to Coup d’Etàt”) Johana Grimonpreza. Lata 1960-1961. 16 krajów afrykańskich ogłasza niepodległość, co wywołuje niepokój mocarstw. USA wysyła do Afryki takie gwiazdy jazzu, jak Nina Simone czy Louis Armstrong, żeby ocieplić swój wizerunek. Ale nie wszystko idzie zgodnie z planem CIA.
„Nokturny” („Nocturnes”, reż. Anupama Srinivasan, Anirban Dutta) są natomiast spektakularnym filmem o istotach nocy. Piękne zdjęcia i przeszywający dźwięk bardzo szybko przenoszą nas z sali kinowej w głąb himalajskiej puszczy, gdzie badacze przyglądają się ćmom i oceniają dzięki temu zagrożenia dla bioróżnorodności. Cztery pozostałe filmy Konkursu Głównego opowiadają o poszukiwaniu szczęścia i własnej drogi. To intymne obrazy wyjątkowych jednostek.
„Ibelin” Benjamina Ree („Malarka i złodziej”) przybliża nam życie Matsa Steena, który był norweskim graczem cierpiącym na dystrofię mięśniową. Chociaż w rzeczywistości poruszał się na wózku inwalidzkim, w sieci zbudował fascynujący świat, zdobył przyjaciół i... miłość.
Tytułowa „Matka Vera” („Mother Vera”, reż. Cécile Embleton, Alys Tomlinson) stoi przed innym wyborem w swoim życiu. Kiedyś prowadziła burzliwe życie w Mińsku. Przed autodestrukcyjnym nałogiem uratowała ją decyzja o wstąpieniu do klasztoru, gdzie pomaga uzależnionym. Teraz musi zdecydować, jak silna jest jej wiara, co pięknie oddają czarno-białe zdjęcia.
W świecie fotografii pozwala pozostać także film, który miał swoją premierę w czasie Berlinale – „Jeszcze nie jestem tym, kim bym chciała” („I’m Not Every-thing I Want To Be”) Kláry Tasovskiej. Oparty wyłącznie na zdjęciach majstersztyk montażowy i dźwiękowy ukazuje życie oraz trudną artystycznie drogę Libuše Jarcovjákove, która długo czekała na odkrycie, a obecnie jest nazywana „Nan Goldin z Czechosłowacji”.
O próbie uchwycenia istoty szczęścia opowiada „Agent szczęścia” („Agent of Happiness”, reż. Arun Bhattarai, Dorottyja Zurbó). W pięknym, górskim Bhutanie władca postanawia zbadać poziom szczęścia swoich poddanych. Ankieter o imieniu Amber jeździ po kraju i odpytuje mieszkańców. Tylko czy uczucia można zmierzyć?
Jury 21. festiwalu filmowego Millennium Docs Against Gravity Gdynia w składzie: Irena Banat, Patryk Hardziej i Dorota Karaś przyznało laur i nagrodę w wysokości 15 000 zł filmowi „Hollywoodgate” w reżyserii Ibrahima Nash’ata za ogromną odwagę wejścia w zamknięty, pilnie strzeżony świat i obnażanie mechanizmów systemów autorytarnych.
Nagrodę wręczyła prezydent Aleksandra Kosiorek.

na zdjęciu jury, prezydent i nagrodzony

Na zdjęciu prezydent Gdyni z nagrodzonym reżyserem oraz jury nagrody głównej, od lewej: Przemek Rydzewski, Irena Banat, Aleksandra Kosiorek, Ibrahim Nash’at, Jerzy Rados, Patryk Hardziej //fot. Anna Rezulak

Jury przyznało też wyróżnienie dla filmu „Ostatnia wyprawa” w reżyserii Elizy Kubarskiej za opowieść o niezwykłej, nieoczywistej postaci alpinistki Wandy Rutkiewicz i jej wyborach.

Nagroda All About Freedom Festival, ufundowana przez Europejskie Centrum Solidarności powędrowała do twórców filmu „Las” w reżyserii
Lidii Dudy. Za promocję solidarności, wspaniale obrazy przyrody i niezwykłą warstwę dźwiękową – dopowiadające narrację. Za
lekcję rodzicielstwa i człowieczeństwa.
Jury w składzie: Magda Fryze-Seroka, Zuzanna Marcińczyk i Sylwia Bruna uznało ten film za:

doskonały – w warstwie opowieści, zdjęć i dźwięku. Wartki, ciekawy, zaskakujący i przejmujący. Taki, który będziemy pamiętać przez wiele miesięcy, bo zaprasza widza do wielowarstwowej analizy świata przedstawionego. Za wnikliwe spojrzenie na rzeczywistość osób, które tworząc spokojny i bezpieczny dom dla swojej rodziny, stają w obliczu potrzeby pomagania, które w Polsce jest niezgodne z prawem. Za czułość i spokój opowieści o rodzinie, która daje podmiotowość dzieciom, nie ukrywając przed nimi codzienności. Angażuje w działanie, uczy empatii i odpowiedzialności. Przygotowuje do życia w podziemiu. Nagradzając ten film chcemy nie tylko wyróżnić reżyserkę za kunszt artystyczny, ale również wyrazić podziw dla bohaterów filmu, którzy dają świadectwo przyzwoitości, choć płacą za to wysoką cenę.

Już po raz czwarty na Millennium Docs Against Gravity Festival Oddział Etnografii Muzeum Narodowego w Gdańsku przyznał nagrodę
Etnomatograf dla najlepszego filmu o tematyce etnograficznej i antropologicznej. W zamyśle kapituły było wyróżnienie laureata
lub laureatki za najczulszy sposób ukazania autentycznego oblicza człowieka.
Decyzja jury była jednogłośna, choć poprzedzona zawziętą dyskusją – każdy z nominowanych filmów był autentyczny i niezwykle poruszający. Za uważne i podmiotowe spojrzenie na społeczność Kuna, rdzennych mieszkańców panamskich wysp San Blas, i zarejestrowanie ich zmagań o przejęcie kontroli nad swoim wizerunkiem i dziedzictwem kulturowym – Nagroda Etnomatograf trafi w ręce szwajcarsko-panamskiego reżysera Andrèsa Peyrota za film „Bóg jest kobietą”.
Jury w składzie: Waldemar Elwart, Urszula Kokoszka, Anna Ratajczak-Krajka i Krystyna Weiher-Sitkiewicz doceniło dojrzałość debiutu, uważność i szacunek dla swoich bohaterów, a także obiektywizm oraz dekolonizacyjne podejście do archiwalnych narracji antropologicznych.