Kultura

Wielkanoc - kiedyś i dziś

Jajko wielkanocne w koszyku.

Zdobienie jajek to jedna z tradycji Wielkanocnych // fot. pixabay

Wielkanoc to najstarsze i najważniejsze święto chrześcijańskie, gdzie tradycje i zwyczaje ludowe mieszają się ze sobą. Święta Wielkanocne mają bogatą tradycję. Są niezwykle barwne, towarzyszy im wiele obrzędów i tradycji. Data świąt jest ruchoma, a obchodzi się je w niedzielę po pierwszej wiosennej pełni Księżyca. W tym roku święta rozpoczynają się 9 kwietnia. 


Tradycyjna wielkanocna święconka, śniadanie wielkanocne czy śmigus-dyngus to powszechnie znane wielkanocne obyczaje. Zwyczaje wielkanocne od setek lat są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Niektóre z nich nie przetrwały do dzisiaj, zaś bez niektórych świątecznych akcentów nie można wyobrazić sobie tego czasu. 

Jajka - królują na polskich stołach 

Jak Wielkanoc, to nie może zabraknąć jajek. W tradycji chrześcijańskiej symbol zmartwychwstałego Chrystusa i nowego życia. W tradycji ludowej, symbol siły, zdrowia i miłości. W dawnych wierzeniach ludowych zakopywano jajka w ziemię, tak aby dały obfite plony, a umycie się w wodzie po ugotowanych jajkach miało dodawać urody i zdrowia. Do koszka wielkanocnego wkłada się przynajmniej jedno ugotowane jajko, którym należy podzielić się podczas śniadania wielkanocnego z najbliższymi.

Pisanki

Mezopotamia, tam właśnie powstały pierwsze zdobione jajka, a najstarsze pisanki liczą ponad 5 tys. lat. W Polsce tradycja dekorowania jaj pojawiła się w X wieku i należy do najstarszych dziedzin twórczości ludowej. Dawniej zgodnie z tradycją, zdobieniem zajmowały się wyłącznie kobiety. Metod i techniki zdobienia jajek do dnia dzisiejszego jest wiele, jednak najpopularniejsze są:
  • kraszanki - precyzyjne wydrapywanie wzorów ostrym narzędziem, najczęściej igłą lub nożykiem;
  • batiki - zdobienia gorącym woskiem, następnie zanurza się w barwnikach. 

Jednak najprostszą metodą jest pomalowanie jaj na jeden kolor, dawniej kiedy nie były populane sztuczne barwniki i owijki na jajka, używano naturalnych barwników np. z łupiny cebuli, pokrzywy czy soku z buraka.

Koszyczek wielkanocny


Zwyczaj święcenia pokarmów pojawił na Pomorzu po I wojnie światowej. W koszyczku nie może zabraknąć symbolicznych akcentów. Każdy pokarm, który trafia do koszyka mają inną symbolikę związaną z ludową i chrześcijańską tradycją:
 
  • chleb jest podstawowym pokarmem człowieka i symbolizuje dobrobyt i pomyślność
  • jajko to symbol życia
  • wędlina ma zapewnić zdrowie i dostatek
  • chrzan to ludowy symbol siły i fizycznej krzepy
  • ciasto jest symbolem umiejętności i doskonałości
  • zielony bukszpan, który przez cały rok jest zielony to symbol nieprzemijalności.


Śniadanie wielkanocne 


W Wielką Niedzielę wszyscy domownicy gromadzą się rano przy stole, by wspólnie zasiąść do uroczystego śniadania. Zgodnie z tradycją, podczas tego świątecznego posiłku należy skosztować wszystkich przygotowanych potraw. Obowiązkowo na stole musi pojawić się żurek z białą kiełbasą, jajka, wędliny i coś na słodko, mazurek albo babka.

Lany poniedziałek, czas na zabawę 

Drugi dzień świąt to czas polewania się wodą. Śmigus pierwotnie oznaczał uderzanie gałęziami, rózgami albo palmą, a historia tego zwyczaju wiąże się ze słowiańską kulturą. Śmigus Dyngus związany był ze słowiańskimi Jarymi Godami, czyli kilkudniowymi obrzędami zapowiadającymi wiosnę. Inne nazwy Lanego Poniedziałku to: lejka, oblewanki, polewanki czy oblańce. Na Pomorzu zamiast polewać się wodą, kąpano się w rzece, jeziorze czy morzu.

  • ikonaOpublikowano: 07.04.2023 10:10
  • ikona

    Autor: Dominika Sobiech (dominika.sobiech@gdynia.pl)

  • ikonaZmodyfikowano: 07.04.2023 10:45
  • ikonaZmodyfikował: Agnieszka Janowicz
ikona