We wtorek 30 sierpnia 2005 w Parlamencie Europejskim w Brukseli, w budynku Altiero Spinelli odbędzie się wystawa 'Oblicza Solidarności - SOLID ART'. Obejmuje ona 70 plakatów artystów z Polski, Francji, Hiszpanii, Stanów Zjednoczonych i Szwecji, 8 fotografii Erazma Ciołka i Giovanniego Giovannettiego oraz przypomnienie ośmiu czołówek prasy światowej z sierpnia i września 1980. Le Monde, NYT, Der Spiegel, The Observer, L'Express, The Washington Post. Wśród 44 polskich malarzy i grafików na wystawie są artyści związani z Gdynią i Gdańskiem: rektorzy Akademii Sztuk Pięknych z Gdańska Tomasz Bogusławski i Jerzy Krechowicz, autor plakatu ze znakiem Solidarności - Jerzy Janiszewski oraz reprezentujący Gdynię - Sławomir Kitowski, którego portret Lecha Wałęsy z 1989 był uznany ex-aequo (z Edwardem Lutczynem) na najlepszy w konkursie barcelońskiego dziennika 'El Periodico'. Wystawa której patronują Lech Wałęsa, Jerzy Buzek i Bronisław Geremek będzie w Parlamencie Europejskim czynna do 2 września. Od 20 września do 4 października zobaczą ją mieszkańcy Brukseli w gmachu głównym Universite Libre de Bruxelles. Wybranych 25 najlepszych plakatów pokazanych będzie niemal równolegle w Muzeum Historii Katalonii w Barcelonie od 21 września do 20 października. W ekspozycji w Hiszpanii, którą inspirował Konsulat Generalny RP w Barcelonie, Trójmiasto będzie reprezentowane tylko przez Gdynianina - Sławomira Kitowskiego. W jego nocie uwypuklono siedem albumów o Gdyni, które Kitowski wydał niezależnie od plakatu z historycznym liderem Solidarności. Poniżej prezentujemy tekst z wielojęzycznego katalogu wystawy, przygotowany przez p. Władysława Serwatowskiego. SOLIDARNOŚĆ 25 lat temu Europa była inna, podzielona. Żelazna kurtyna oddzielała narody żyjące w wolności, od tych, co o wolności marzyli. Mogło się zdawać, że jest to sytuacja trwała i należy wyzbyć się nadziei. Wolnościowe zrywy w imperium sowieckim były krwawo tłumione. Na straży pojałtańskiego podziału Europy stała milionowa armia, wyposażona w broń jądrową. W rok po tym, jak papież Jan Paweł II dodał otuchy swoim rodakom, w sierpniu 1980 roku, w Gdańsku powróciła nadzieja i pokonała strach. Narodziła się Solidarność. Skala obywatelskiego protestu, rozlewającego się na całą Polskę i zdumiewająca zdolność samoorganizacji 10 milionów ludzi poraziła komunistyczne władze. Niezwykłe wydarzenia dziejące się na polskim wybrzeżu odbiły się szerokim echem w całym świecie. Twarz charyzmatycznego lidera, Lecha Wałęsy stała się rozpoznawalna na wszystkich kontynentach. Ruch wolnościowy przyjął niewygodna dla 'państwa robotników' postać związku zawodowego, a uwaga świata skupiona na Stoczni Gdańskiej utrudniała zbrojną interwencję. Kiedy w grudniu 1981 roku komunistyczny reżim zdobył się na kontruderzenie, było już za późno. Nic nie mogło powstrzymać wolnościowych aspiracji narodu, który odzyskał godność. Zryw Solidarności zwiastował obywatelskie przebudzenie w całej Europie Środkowo-Wschodniej. Pokojowy charakter był wyróżnikiem etosu Solidarności i drogocennym dziedzictwem tego ruchu. Potwierdzeniem była Pokojowa Nagroda Nobla przyznana Lechowi Wałęsie w roku 1983. Bezkrwawy przełom roku 1989 stal się wzorem pokojowej, demokratycznej przemiany ustrojowej. Jesień Ludów 89 przywróciła wolność w Europie Środkowo-Wschodniej. Sierpień 1980 obrósł legendą. Wyzwolił amatorską i profesjonalna twórczość artystyczna, która towarzyszyła robotniczym protestom i krzepiła serca w ponurym czasie stanu wojennego. Inspirował film Andrzeja Wajdy 'Człowiek z żelaza', nagrodzony Złotą Palmą na festiwalu w Cannes. Inspirował twórców poza granicami Polski. Bogata ikonografia Sierpnia 80 i Solidarności jest świadectwem tamtej epoki. Zawiera jednak uniwersalne przesłanie, które nabiera szczególnej aktualności w epoce zagrożenia terroryzmem. Solidarność uczy, iż można osiągać dalekosiężne cele i zmieniać bieg Historii wyrzekając się przemocy, która niesie ból i cierpienie niewinnym ludziom. Janusz Lewandowski 25 LAT PLAKATÓW SOLIDARNOŚCI Pojawienie się SOLIDARNOŚCI pamięć zbiorowa pozwala zapisać przy pomocy równania: Sierpień 1980 = Czerwiec 1956 + Marzec 1968 + Grudzień 1970 + Czerwiec 1976 - pisał młody historyk angielski Timothy Garton Ash (1955) w książce Polska rewolucja. Solidarność 1980-81, (Jonathan Cape, Londyn 1983) za którą dostał nagrodę im. Sommerseta Maughama przyznawaną przez British Society of Authors. Wcześniej, do podobnej diagnozy doszedł architekt Czesław Bielecki projektując plakat wzbogacony doświadczeniami Powstania Warszawskiego 1944. SOLIDARNOŚĆ jako nazwa własna, z racji jubileuszu 25 lat jest kojarzona ze strajkami w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980, ma bardziej zawiłą historię. Wystąpiła już w marcu 1883 w nazwie Polska Partia SOLIDARNOŚĆ, jako grupa rozłamowa I Proletariatu. Termin solidarność występuje w naukach prawnych (obowiązek wzajemnej odpowiedzialności i pomocy), psychologii (skłonność do postępowania podobnego jak inni członkowie grupy) i socjologii (współdziałanie i współodpowiedzialność w sytuacji zagrożenia grupy z zewnątrz). W Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 terminu solidarność jako klucza do zwycięstwa używali w wypowiedziach publicznych Andrzej Gwiazda (współzałożyciel Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża) i Lech Wałęsa. SOLIDARNOŚĆ jako nazwa pojawiła się w tytule Strajkowego Biuletynu Informacyjnego Solidarność, redagowanego przez działaczy KOR - Konrada Bielińskiego, Ewę Milewicz i Krzysztofa Wyszkowskiego a drukowanego w Wolnej Drukarni Gdańskiej. Pierwszy numer biuletynu w nakładzie 20.000 egzemplarzy ukazał się w Stoczni 23 sierpnia 1980. Pierwsze ulotki, a potem plakaty, z napisem SOLIDARNOŚĆ ukazały się w ostatnim tygodniu sierpnia, a 30 sierpnia 1980 stoczniowcy nosili już pierwsze koszulki z nadrukiem SOLIDARNOŚĆ, z biało czerwoną flagą nad literą N i czerwonymi, niesfornymi literami. Oglądanie plakatów SOLIDARNOŚCI i ich kwalifikacja na wystawę artystyczną prowadzi do kilku spostrzeżeń i diagnoz dotychczas wyraźnie nie sformułowanych. Osobom odwiedzającym ekspozycję w Brukseli wprowadzenie ma ułatwić zrozumienie wyborów i kwalifikacji kuratora wystawy. W historii plakatów SOLIDARNOŚCI wyróżniam cztery wyraźne okresy; - Od sierpnia 1980 do grudnia 1981 powstawały prace wynikające ze spontanicznego zaangażowania projektantów w tworzenie klimatu dla nadziei i zmiany sytuacji politycznej i ekonomicznej w Polsce. - Od grudnia 1981 do końca 1988 plakaty SOLIDARNOŚCI były drukami drugiego obiegu, często wydawnictwami podziemnymi środowisk patriotycznych, charakteryzowały się małymi formatami, niskimi nakładami i ograniczonymi parametrami jakości poligraficznej. - Od wiosny 1989 do wiosny 1991, czyli od odwilży przed rozmowami Okrągłego Stołu prowadzących do transformacji ustrojowej w Polsce a w konsekwencji w Europie Środkowej; zwycięstwa Lecha Wałęsy, wybranego na Prezydenta Polski i fetowania tych zmian. - Od 1991 do 2005 plakaty SOLIDARNOŚCI mają charakter krótkoterminowej agitacji wyborczej albo historyczno-sentymentalny przez eksponowanie niedawnej przeszłości lub zasług pokolenia 1980-81. Plakaty SOLIDARNOŚCI oglądane pod względem jakości systematyzuję według wyraźnych kryteriów uzależnionych od czasu publikacji. - W pierwszym okresie zmiany społeczno-polityczne powodowały, że do obiegu wprowadzano plakaty, które były anonimowymi, może amatorskimi bo nie mają czytelnych znamion osób je projektujących. - W drugim okresie tendencja ta była zachowana. Wynikała ona z rozsądku i doświadczenia projektantów, którzy działając w opozycji do prawa stanowionego zmniejszali zagrożenia dla siebie jak i dla środowisk w których plakaty kolportowano i rozpowszechniano. - od sierpnia 1980 do wiosny 1989 wiele druków o parametrach technicznych plakatu przygotowywały osoby oddane i zaangażowane ideowo w przesłania SOLIDARNOŚCI ale nie mające doświadczenia i wiedzy czym jest projekt plakatu. Z tego okresu, w zbiorach archiwalnych wielu instytucji zachowały się dokumenty życia społecznego, które tylko przez podobieństwo są określane mianem plakatu. - od sierpnia 1980 do sierpnia 2005 wybitni plakaciści, malarze, ilustratorzy graficy i fotograficy, wrażliwi na wydarzenia chwili, łączyli w rozmaity sposób swoją działalność twórczą z ideami SOLIDARNOŚCI, którą popierali lub celami Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego SOLIDARNOŚĆ do którego należeli. Prace autorskie powstałe w tym czasie są artystycznie najbardziej wartościowe. Mają walor racjonalnie utrwalonych emocji, zawodowej jakości i trwałego przesłania nadanego przez prestiżowego nadawcę. Wśród autorów tej wystawy są twórcy z Polski jak i artyści mieszkający w innych krajach ale poruszeni wydarzeniami w Polsce zostawili materialny ślad swojej postawy Do wystawy świadomie włączyłem dwie prace, które wzbogacają wystawioną kolekcję plakatów ale nie mieszczą się w opisanych wyżej kryteriach. - Płaczący gołąb to litografia z 1956 Franciszka Starowieyskiego. Bez podpisu, ale z silną energią solidarności kierowaną wówczas ku Węgrom szukających prawdy, wolności i demokracji. - Orzeł Biały to olejny obraz na płótnie Tomasza Musiała, namalowany w 2005 oryginalną techniką biczowania farbą, symbolicznie wzrusza, przypomina i przestrzega. Ideały aby wprowadzić je na stałe w nasze życie wymagają wielkiego wysiłku, a niekiedy i ofiary. Warto jest trwać w godnym przywiązaniu do tych ideałów, marzeń oraz wytyczonych ambitnych i wartościowych celów. HISTORIA I SYMBOLE Anna Walentynowicz - nazywana Matką Courage Stoczni Gdańskiej im. Lenina, to bohaterka utrwalona w sztuce teatralnej Relacje Hanny Krall wystawionej w Teatrze Narodowym w Warszawie w 1981. Walentynowicz należała do najważniejszych postaci powstania SOLIDARNOŚCI. Pracowała w Stoczni od 30 lat, ale w sierpniu 1980 była już dyscyplinarnie zwolniona z pracy z powodów politycznych. Zawsze mówiła prawdę. Stoczniowcy w czasie strajku żądali przywrócenia Walentynowicz do pracy. W swoich wspomnieniach z sierpnia 1980 Walentynowicz napisała : Było to 14 sierpnia przed pierwszą zmianą. Liczyliśmy, że w ciągu kilku godzin, najwyżej jednego dnia, dyrektor cofnie wymówienie i wszystko wróci do normy. Pod plakatami gromadzili się ludzie, czytali rozdawane ulotki. Nie było tam powiedziane, że rozpoczyna się strajk. Rosło oburzenie na dyrekcję, w świadomości ludzi rodziła się potrzeba wspólnego zamanifestowania, lecz wciąż jeszcze przeważał strach.... Plakatowe reminiscencje Walentynowicz są okazją przypomnienia, że w sierpniu 1980 w stołówce centralnej Stoczni Gdańskiej im. Lenina trwała wystawa fotogramów i 33 plakatów Teatru Narodowego, założonego w 1765 przez króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wystawę przygotował z ramienia Teatru Narodowego Władysław Serwatowski specjalista ds. prasy i reklamy. Po opuszczeniu Stoczni Gdańskiej wystawa prezentowana będzie w Morskim Domu Kultury w Nowym Porcie oraz innych placówkach kulturalnych Wybrzeża gdańskiego. Tak o ekspozycji informował Les. 8 sierpnia 1980 w Głosie Stoczniowca nr 1641, tygodniku Przemysłu Okrętowego. Redakcja zamieściła ilustrację do tekstu; czarno-białą fotografię z plakatami Henryka Tomaszewskiego, Jana Lenicy, Marcina Mroszczaka i Jerzego Czerniawskiego. Ta krótka wzmianka o znaczeniu tylko kronikarskim, nabiera znaczenia w chwili kiedy wystawa plakatów w Brukseli wpisana jest w międzynarodowe obchody 25 rocznicy SOLIDARNOŚCI. Aby znaczenie sztuki polskiego plakatu jeszcze wydobyć, odnalazłem w archiwum fotografię nadesłaną mi przez anonimowego Stoczniowca z Gdańska, który pisał, że w okresie sierpniowego strajku w Stoczni wspomina wystawę plakatów Teatru Narodowego. Dla podkreślenia satysfakcji z wystawy podał, że jest tkaczem amatorem i w czasie przerw od politycznych negocjacji w Stoczni, wykonał gobelin obrazujący jeden z plakatów wystawy. Dołączył fotografie barwną swego dzieła inspirowanego plakatem Jana Lenicy do Dwóch teatrów Jerzego Szaniawskiego. Twórca tego gobelinu, świadek konfrontacji teatru artystycznego i teatru politycznego do dzisiaj pozostaje anonimowy. Ekspozycja w Brukseli nawiązuje do czasów powstawania plakatów i Lecha Wałęsy. W siedzibie Parlamentu Europejskiego i Université Libre de Bruxelles planowałem ustawić dwa ogromne kontenery klatkowe. W jednym zamkniętym, miały być pokazane plakaty SOLIDARNOŚCI publikowane w okresie cenzury (1980 - 1989). W drugim, otwartym, plakaty związane z SOLIDARNOŚCIĄ wydawane poza Polską, albo w Polsce od roku 1990. Gruba lina okrętowa miała wytyczać powierzchnię wystawy a portowa kotwica przypominać o zasługach Stoczni Gdańskiej. Kiedy okazało się, że kontenery nie mieszczą się w przestrzeni zamkniętej zostały zastąpione dwoma bramami z metalu. Jedna zamknięta, staje się metaforą strajku w Sierpniu 1980, druga otwarta - znamionuje wolność. Lina okrętowa ma układa się w napis SOLIDARNOŚĆ. Realizacja wystawy to czasem sztuka rezygnacji i niespodziewanej zmiany. Aby oddać klimat Sierpnia’80 i przybliżyć Europie bohaterów ze Stoczni Gdańskiej zostały włączone w ekspozycję wybrane pierwsze strony wielkich tytułów prasowych Brukseli, Hamburga, Londynu, Nowego Jorku, Paryża i Zurichu. Są na wystawie wyjątkowe fotografie, które w Gdańsku w Sierpniu’80 zrobił Erazm Ciołek i dwadzieścia lat później Giovanni Giovannetti. Plakaty gdy są doskonałe niosą zawsze trzy poziomy doznań. Informację, ilustrację i inspirację. Sądzę, że artystyczne i historyczne plakaty SOLIDARNOŚCI do tych doskonałych a czasem wybitnych należą. Władysław Serwatowski Bogusławski Tomasz, 1958, Gdańsk Grafik, projektant, profesor i rektor Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Jako plakacista wystawiał w Europie, Ameryce i Japonii. Laureat konkursów międzynarodowych; autor plakatów o znaczeniu patriotycznym, projektant znaczków na 20 lecie SOLIDARNOŚCI - 31.8.2000 i historycznej serii znaczków Poczty Polskiej Polskie Milenium z wizerunkiem lidera SOLIDARNOŚCI Lecha Wałęsy jako Prezydenta Polski. W serii użyto, jako stempla pierwszego dnia obiegu 11 listopada 2001, charakterystycznego znaku POLONIA (projekt Maciej Urbaniec) z udziału Polski w EXPO’92 w Sewilli. Mieszka i tworzy w Gdańsku. POLONIA, - SOLIDARNOŚĆ ; 2000 ; poster for stamps promotion ; B-1, reprint Kitowski Sławomir 1953, Gdynia Grafik, plakacista, fotograf, wydawca siedmiu albumów o historii Gdyni - portowego miasta zbudowanego w latach 20 XX wieku. Twórca oprawy graficznej międzynarodowego turnieju tenisowego Prokom Open w Sopocie. Jako plakacista wystawiał w Polsce, Czechosłowacji, Francji, Hiszpanii, Niemczech, Portugalii, Rosji i Wielkiej Brytanii. Autor portretu Człowieka Roku 1989 - Lecha Wałęsy dla El Periodico w Barcelonie w 1989, nagrodzony ex equo I nagrodą. Projekt opublikowano jako plakat wystawy międzynarodowej w X rocznicę SOLIDARNOŚCI w Gdańsku w 1990 i okładkę kalendarza 1991 - w pierwszym roku prezydentury Lecha Wałęsy. Mieszka i tworzy we własnym wydawnictwie Alter Ego w Gdyni. Lech Wałęsa, 1989, Man of the Year - El Periodico, Barcelona, political and exhibition poster, B-1, original Krechowicz Jerzy, 1937, Stoki Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w Gdańsku, w której został profesorem i wybrany rektorem. Uprawia malarstwo, collage, scenografię teatralną, grafikę artystyczną i użytkową oraz plakat filmowy, teatralny i okolicznościowy. Zaangażowany w przesłania SOLIDARNOŚCI współpracował przy estetyzowaniu działań informacyjno-wydawniczo-wyborczych w 1989 i 1990. Mieszka i tworzy w Gdańsku. Wygrajmy przyszłość, 1990, political poster, B-1, original Opublikowano: 28.08.2005 00:00 Autor: dnelke