Język kaszubski jest z pewnością najważniejszym elementem dziedzictwa i tożsamości Kaszubów. Jednak nie wszyscy przedstawiciele tej grupy etnicznej mogą korzystać z własnego słowa pisanego. Mowa o osobach niewidomych i słabowidzących. To może się wkrótce zmienić, gdyż właśnie powstała kaszubska wersja alfabetu Braille’a. Kaszubszczyzną posługuje się na co dzień 108 tys. osób. Uczą się jej dzieci w około 400 pomorskich szkołach, a od 2005 roku można zdawać z niej maturę. W języku kaszubskim emitowane są programy radiowe i telewizyjne, odprawiana jest liturgia w kościołach, wydawane książki i prasa. W zależności od przyjętych kryteriów kaszubszczyzna uznawana jest za odrębny język lub dialekt języka polskiego. Z prawnego punktu widzenia od 2005 roku to jedyny w Polsce język regionalny. Niezależnie od nazewnictwa, jeśli ktoś nie zna „kaszëbsczi jãzëka” czy też „kaszëbskô mòwa” i stanie przed kościołem po mszy w jednej z kaszubskich wsi, zrozumie z rozmów wychodzących wiernych tyle, co na wakacjach w Chorwacji czy Bułgarii. Pogląd o odrębności kaszubszczyzny jako języka zyskuje jednak wśród językoznawców coraz większą popularność. W dużej mierze za sprawą kaszubskiej normy literackiej, odrębnej względem języka ogólnopolskiego. A dzięki Florianowi Ceynowie od drugiej połowy XIX wieku Kaszubi mają też odrębny alfabet zawierający 34 litery, włącznie z samogłoskami charakterystycznymi dla tego języka, które nie występują w polszczyźnie. Najstarsze druki w języku kaszubskim, jak „Duchowne piesnie Dra Marcina Luthera i inszich naboznich męzow” Szymona Krofeya z roku 1586, były zapisywane alfabetem ogólnopolskim, ale nie oddawał on w pełni cech fonetycznych kaszubszczyzny. Lingwista pasjonat Jak do tej pory z własnej literatury, czy też z polskiej i światowej zapisywanej alfabetem kaszubskim, a także z podręczników do nauki własnego języka, nie mogła korzystać część Kaszubów. Chodzi o osoby niewidome i słabowidzące. Mimo że Ludwik Braille stworzył najbardziej dziś rozpowszechniony na świecie alfabet do odczytu dotykiem w 1829 roku, a język polski swoją wersję alfabetu Braille’a ma już od 1934 roku, to Kaszubi musieli na swoją czekać aż do 2021 roku. Co ciekawe, za kaszubskiego Braille’a odpowiedzialny jest Amerykanin z Nowego Jorku. Choć Harris Mowbray to student informatyki na American University w Waszyngtonie, to jego drugą pasją jest lingwistyka. Mowbray zna język hiszpański, hebrajski i esperanto. Przygotowując pracę lingwistyczną dla Lakotów, jednego z plemion rdzennych Amerykanów, zdał sobie sprawę, że dla ich języka nie ma alfabetu Braille’a. Tak jak i dla wielu innych regionalnych języków na świecie, w tym kaszubskiego i dialektu śląskiego, z którymi Amerykanin zetknął się, studiując w ubiegłym roku przez jeden semestr na Uniwersytecie Jagiellońskim (częściowo na miejscu w Krakowie i częściowo, przez pandemię, zdalnie). Tak narodziła się jego nowa twórczość łącząca obie pasje. Napisany przez niego program ułatwia mu tworzenie alfabetów dla niewidomych w różnych językach. Stworzył ich do tej pory 25, jednak jak na razie tylko kilka z nich zostało oficjalnie zaakceptowanych, jak liwski (z grupy ugrofińskiej), ful (używany przez 65 milionów ludzi w Afryce Zachodniej) i lakota. Harris Mowbray ma w planie przygotowanie alfabetu Braille’a dla kolejnych 30 języków, jak łemkowski i dialekt śląski. Jeżeli kaszubski standard alfabetu Braille’a stworzony przez Amerykanina zostanie uznany oficjalnie, z jego wykorzystaniem będą mogły być drukowane książki, podręczniki i prasa dla niewidomych i słabowidzących mieszkańców Kaszub. Opublikowano: 11.03.2021 13:31 Autor: Przemysław Kozłowski (p.kozlowski@gdynia.pl) Zmodyfikowano: 11.03.2021 14:32 Zmodyfikował: Redakcja portalu Gdynia.pl