Był sobie raz: Walerian Borowczyk – wykład z cyklu „Za granicą sztuki”

Walerian Borowczyk łączył w swoich obrazach wysmakowanie plastyczne i zmysł prowokatora. Jego „Dzieje grzechu” po kilkudziesięciu latach wciąż wzbudzają kontrowersje, ale i podziw krytyków. W nieustannym poszukiwaniu prawdy o naturze człowieka i relacji łączącej się z innymi nie bał się łamać tabu i przekraczać kolejnych granic, zawsze jednak dbając o estetyczny wymiar podróży, w jaką zabierał widza. W swoich eksploracjach posługiwał się różnymi językami, także językiem eksperymentalnego filmu animowanego i to właśnie w nim potrafił przemawiać najdobitniej. 

Spotkanie jest częścią cieszącego się ogromną popularnością cyklu „Za granicą sztuki”. W każdym z dotychczasowych udział brało średnio 100 osób. Wykłady mają na celu przedstawienie polskich artystów-emigrantów, których prace przekraczały granice w sztuce, otwierając świat na nowe idee, ale też dotykały newralgicznych granic światopoglądowych, środowiskowych czy pokoleniowych. To wyśmienita okazja by poznać twórczość najznakomitszych, choć często nieznanych w kraju, artystów emigracyjnych różnych dziedzin: malarstwa, filmu, rzeźby czy architektury. 

    

Walerian Borowczyk (ur. 21 października 1923 w Kwilczu, zm. 3 lutego 2006 w Paryżu ) – grafik, scenarzysta, twórca filmów animowanych oraz artystycznego kina erotycznego. W latach 1946-1951 Borowczyk studiował na Wydziale malarstwa krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Zbigniewa Pronaszki oraz Zygmunta Radnickiego. Studia malarskie zaważyły na całej późniejszej twórczości Borowczyka mimo coraz bardziej widocznego zainteresowania grafiką zarówno artystyczną, jak i użytkową, a następnie filmem. W okresie socrealistycznym tworzył cykle graficzne w ramach obowiązującej doktryny. Prace te jednak wyróżniały się pewnym dystansem i ironią wobec przyjętej konwencji. Wraz z nastaniem odwilży Borowczyk włączył się do procesu kształtowania Polskiej Szkoły Plakatu. Doświadczenia w dziedzinie grafiki użytkowej niedługo wykorzystał w twórczości filmowej. Razem z grafikiem Janem Lenicą dokonali nobilitacji animacji filmowej, która zaczęła być postrzegana jako forma wypowiedzi artystycznej, a nie jak do tej pory jako produkcja przeznaczona wyłącznie dla dzieci. Wspólne krótkometrażowe filmy animowane „Był sobie raz” oraz „Dom” przyniosły artystom międzynarodowy rozgłos. Za ostatni autorzy otrzymali Grand Prix na Międzynarodowym Konkursie Filmów Eksperymentalnych w ramach Expo 1958. Wysoka nagroda pieniężna dała możliwość wyjazdu do Francji, gdzie Borowczyk podjął współpracę z wytwórnią filmową „Les Cinéastes Associés”, by przez następne dziesięć lat kontynuować pracę nad krótkim metrażem. Następna cezura przypada na lata 1967/1968. To był moment, w którym artysta skierował swoją uwagę w stronę długiego metrażu. W 1967 powstał animowany film „Teatr Pana i Pani Kabal”, a w roku następnym pierwszy długometrażowy film aktorski „Goto, wyspa miłości”. Do wybitnych osiągnięć Borowczyka zaliczane są także filmy „Blanche”, ,„Dzieje grzechu” (jedyny film długometrażowy powstały przed opuszczeniem Polski) oraz „Opowieści niemoralne” i „Bestia”, tworzone w pierwszej połowie lat 70. Ostatnie jednak coraz bardziej prowokowały opinię publiczną, przełamując różnorakie tabu społeczne. 

Borowczyk był artystą o osobowości wielostronnej, wymykającej się jednoznacznym określeniom. Zaprzeczał próbom podziału swojej twórczości według gatunków, rodzajów wykorzystywanych środków artystycznych, okresów, postrzegając ją raczej jako pewne kontinuum pozbawionych wyraźnych granic manifestacji uniwersum, jakim jest wyobraźnia. Inspiracji szukał zarówno w dawnej tradycji malarskiej, jak również w sztuce XX wieku. Nowoczesność ujawniła się w twórczości Borowczyka jednak głównie poprzez zwrócenie się ku szczególnie bliskiej jego wrażliwości poetyce surrealistycznej. 

Irina Gavrash – absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Gdańskim, a obecnie doktorantka. Napisała pracę magisterską poświęconą plakatom filmowym Waleriana Borowczyka. Obecnie zajmuje się relacjami artystycznymi pomiędzy ZSRR a PRL w okresie odwilży. W 2012 roku była sekretarzem naukowym konferencji zorganizowanej przez Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata, „Polska-Rosja. Sztuka i Historia”, skupiającej przedstawicieli polskich i rosyjskich środowisk naukowych. 

Poczynając od października 2013 aż do maja 2014 wykłady odbywają się w każdą drugą środę miesiąca w godz. 17.30-19.00 w InfoBoxie w Gdyni .

1. Emigrantka: Olga Boznańska / dr Hubert Bilewicz (Uniwersytet Gdański) – 9 października 2013,

2. Świadek: Józef Czapski / dr Zbigniew Mańkowski (ASP Gdańsk) – 13 listopada 2013,

3. Kapista: Piotr Potworowski / dr Hubert Bilewicz (Uniwersytet Gdański) – 11 grudnia 2013,

4. Niespełniony geniusz: Maciej Nowicki /dr Jacek Friedrich (Uniwersytet Gdański, Muzeum Miasta Gdyni) – 8 stycznia 2014, 

5. Pogodna zima w Malakoff: Alina Szapocznikow / dr Dorota Grubba (Polski Instytut Studiów nad Sztuka Świata, Warszawa) – 12 lutego 2014,

6. Był sobie raz: Walerian Borowczyk / mgr Irina Gavrash (Uniwersytet Gdański) - 12 marca 2014,

7. Geometrie metalu - geometrie strachu: Theodore Roszak i rodzina Jarnuszkiewiczów / dr Dorota Grubba (Polski Instytut Studiów nad Sztuka Świata, Warszawa) - 9 kwietnia 2014,

8. Poza Wrogościnność: Krzysztof Wodiczko / dr Dorota Grubba (Polski Instytut Studiów nad Sztuka Świata, Warszawa) – 14 maja 2014.

Kontakt: Joanna Wojdyło, rzecznik prasowy Muzeum Emigracji w Gdyni, tel.: 606 167 972, 

58 623 35 93.