Tablica ku pamięci młodych ofiar

Do całego cyklu uroczystości przypominających o 50. rocznicy tragicznych wydarzeń Grudnia ‘70 dołączyło także odsłonięcie symbolicznej tablicy przy stacji SKM Wzgórze św. Maksymiliana. Instytut Pamięci Narodowej w ten sposób czci pamięć młodych ofiar grudniowej masakry w Gdyni. To sześć osób, spośród których najmłodsza ofiara miała wówczas zaledwie 15 lat.

Apolinary, Stanisław, Jerzy, Zbigniew, Waldemar i Janusz – to sześciu młodych mężczyzn, którzy po wyjściu z domów w grudniowy poranek 1970 roku już nigdy nie wrócili do swoich bliskich. Ich losy połączyła tragedia, która na zawsze pozostała w pamięci gdynian i ich rodzin – wszyscy zginęli w pobliżu stacji SKM na gdyńskim Wzgórzu św. Maksymiliana (wówczas Wzgórzu Nowotki). Najstarszy z nich miał 26 lat, najmłodszy – zaledwie 15. Tuż obok kolejowej stacji zapłacili najwyższą cenę za walkę o wolność.

^{Tak wygląda pamiątkowa tablica przy SKM Wzgórze św. Maksymiliana, fot. Karol Stańczak}

O ich tragicznym losie będzie od teraz przypominać tablica. Na budynku kas przy przystanku Szybkiej Kolei Miejskiej w czwartek z inicjatywy gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej oficjalnie odsłonięto symboliczny punkt pamięci o młodych ofiarach Grudnia ‘70. W skromnej, dostosowanej do pandemicznych okoliczności uroczystości wzięli udział prezydent Gdyni, Wojciech Szczurek i prezes IPN, dr Jarosław Szarek.

- Także tu, w okolicach dzisiejszego przystanku Wzgórze św. Maksymiliana odbył się dramat, tutaj padały strzały, tu zginęli ludzie. Chcemy naznaczać te miejsca, aby każdego dnia przypominać, że te miejsca to żywy świadek historii, że przechodząc tędy każdego dnia warto wspomnieć o tym, że kiedyś polała się tu krew i kiedyś zginęli ludzie za to, że możemy dzisiaj żyć w wolnym kraju - mówił Wojciech Szczurek, prezydent Gdyni.

- Osoby tutaj upamiętnione zostały zamordowane na przestrzeni kilkuset metrów od tego miejsca. Spośród 18 ofiar „Czarnego Czwartku” w Gdyni duża grupa to ofiary zastrzelone w drodze do pracy tuż przy stacji Gdynia Stocznia. Później ten gniew ludzi, w taki sposób potraktowanych przez komunistyczną władzę przeniósł się do centrum miasta, do Śródmieścia, pod Wzgórze św. Maksymiliana. To byli młodzi ludzie, ta władza mordowała również tych najmłodszych, 15-latków - podkreślił dr Jarosław Szarek, prezes Instytutu Pamięci Narodowej.

Tablica pamiątkowa powstała przy udziale Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN Gdańsk. Na tablicy widnieją nazwiska młodych ofiar Grudnia ’70, zastrzelonych przez milicję i wojsko w okolicach obecnego przystanku SKM Wzgórze św. Maksymiliana: Apolinarego Formeli l. 20, Stanisława Lewandowskiego l. 26, Jerzego Skonieczki l. 15, Zbigniewa Wycichowskiego l. 20, Waldemara Zajczonki l. 20 i Janusza Żebrowskiego l. 17).

Poniżej więcej informacji o ofiarach uwiecznionych na tablicy pamiątkowej:

Apolinary Formela, mat. IPN

Dodatkowo IPN Gdańsk roześle do placówek oświatowych i instytucji kultury bezpłatne broszury OBUWiM „Grudzień 1970 na Wybrzeżu Gdańskim. Pamięci ofiarom zbrodni komunistycznej” zawierające biogramy zamordowanych oraz informacje o miejscu spoczynku ofiar Grudnia ’70. Publikacja jest w tej chwili dostępna dla wszystkich zainteresowanych w formie online.

Rodziny ofiar upamiętnionych na tablicy otrzymają też od IPN przesyłki z trzema najnowszymi publikacjami IPN na temat Grudnia ’70.

„Zbrodnia bez kary. Grudzień ’70 w Gdyni”

O godzinie 12:00 rozpoczęła się też transmisja konferencji prasowej poświęconej promocji książki „Zbrodnia bez kary. Grudzień ’70 w Gdyni”. W rozmowie wzięli udział prezes IPN, dr Jarosław Szarek, prezydent Gdyni, Wojciech Szczurek oraz autorzy publikacji: dr Piotr Brzeziński i Robert Chrzanowski.

Wydawnictwo jest najnowszą próbą spojrzenia na grudniową tragedię w Gdyni. Zawiera informacje na temat życia codziennego w mieście w latach 60. XX w., szczegółowy opis przebiegu gdyńskiego Grudnia '70 i represji, które spadły na jego uczestników. Autorzy analizują postulaty gdyńskich robotników i opisują losy członków Głównego Komitetu Strajkowego dla miasta Gdyni – pierwszego w historii PRL niezależnego od władz komunistycznych komitetu robotniczego, będącego protoplastą Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z sierpnia 1980 roku. Opisują problem systematycznego zakłamywania pamięci Grudnia '70 przez komunistów i wieloletnią walkę gdynian o godne uczczenie ofiar masakry.

Pełen zapis konferencji prasowej można obejrzeć na YouTube:

Wydanie drugie zostało wzbogacone o dodatkowe zdjęcia, niepublikowane wcześniej dokumenty i relacje świadków. Rozszerzono je o aneksy biograficzne i dodatkowy rozdział opisujący historię prowadzonego na początku lat 90. XX w. śledztwa i toczonego w latach 1995–2013 procesu osób współodpowiedzialnych za grudniową masakrę.