„Artyści Andersa” #wGdyni

O armii gen. Władysława Andersa słyszeli wszyscy, ale niewiele osób zna artystyczną twórczość jego żołnierzy. Od 10 listopada w Galerii Wytwórnia Mirosława Studniaka w Gdyni można podziwiać dzieła wojaków, które stworzyli na emigracji. Wystawę przygotowało Towarzystwo Projektów Edukacyjnych. Na jej otwarciu wśród zaproszonych gości pojawił się m.in. Marek Stępa, naczelnik Wydziału Ochrony Dziedzictwa Urzędu Miasta Gdyni. Kolekcja prac jest dostępna dla zwiedzających do końca listopada.

Od lat robią to z pasji do historii, sztuki i edukacji. Towarzystwo Projektów Edukacyjnych – bo o nim mowa – postanowiła przybliżyć Polakom działalność artystyczną żołnierzy gen. Władysława Andersa. To najdłuższy i najbardziej rozwinięty projekt fundacji, który trwa już od dziesięciu lat. Dzięki niemu powstała wystawa niezwykłych prac, które do końca listopada mogą również zobaczyć mieszkańcy naszego miasta.

– To bardzo ciekawa wystawa. Ilustruje ona z jednej strony żywotność polskiego środowiska artystycznego, którego przedstawiciele znalazłszy się w nawet tak skrajnie trudnych warunkach jak zesłanie do gułagów, nie tracili poczucia swej misji i rejestrowali otaczający ich świat, przełamując wszelkie przeszkody takie jak: skrajne zmęczenie, deficyt wolnego czasu i brak dostępu do jakichkolwiek profesjonalnych materiałów malarskich. Z drugiej strony pokazuje nam dalekowzroczność dowódcy 2. Korpusu – generała Andersa, który dobrze wiedział, że przyszłej Wolnej Polsce potrzebni będą nie tylko żołnierze, ale i artyści. I troskliwie się nimi opiekował, tworząc im warunki do rozwijania twórczości we wcale nie takich łatwych, bo wciąż wojennych, warunkach na Bliskim Wschodzie i we Włoszech. Dawał im możliwość tworzenia, wystawiania swoich prac, a także dokształcania się i szkolenia następców. Na wystawie w „Wytwórni” dostępna jest książka „Artyści Andersa” autorstwa prof. Jana Wiktora Sienkiewicza. To nie tyle katalog wystawy, co historia tego niezwykle ciekawego epizodu w historii polskiej sztuki i wojskowości – opowiada Marek Stępa, naczelnik Wydziału Ochrony Dziedzictwa UMG.

Na wystawie w Galerii Wytwórnia przy ul. Abrahama 25 znajdują się m.in. drukowane na dużym formacie i malowane reprodukcje obrazów oraz część multimedialna prezentowana na dwóch ekranach. Ekspozycję wzbogaca bogato ilustrowany katalog autorstwa prof. Jana Wiktora Sienkiewicza.

Wystawa „Artyści Andersa” w Gdyni, fot. Anna Rezulak

Wystawa „Artyści Andersa” w Gdyni, fot. Anna Rezulak

Historyk sztuki dr Karolina Lanckorońska, jedna z żołnierek 2. Korpusu, tak napisała o żołnierskiej twórczości:

– Nie myślę, żeby istniała w historii wojen armia, która od pierwszej chwili swojego powstania, potem w czasie przemarszu przez pół świata, wreszcie w samej akcji bojowej, z pełną świadomością organizowała i prowadziła drugą, zupełnie inną akcję (edukacyjną). W jej programie odgrywała znaczącą rolę, będąca zawsze ważnym elementem troski władz 2. Korpusu, edukacja artystyczna w zakresie sztuk pięknych oraz dbałość o umożliwienie, na ile pozwalały wojenne warunki, swobodnego i indywidualnego rozwoju artystycznych talentów.

Twórcze drogi Armii Andersa wiodły przez połowę globu, poprzez szkoły artystyczne, bitwy, wyrzeczenia, a kończyły swój bieg na emigracji. Na wystawie w Gdyni można zobaczyć dzieła kilkudziesięciu żołnierzy-artystów, którzy tworzyli je od czasu pobytu w Związku Radzieckim w 1941 roku, później na Środkowym i Bliskim Wschodzie czy w Afryce, a od 1943 roku na Półwyspie Apenińskim oraz na powojennej emigracji w Wielkiej Brytanii.

– W Armii Polskiej na Wschodzie, a później w 2. Korpusie, twórczość plastyczna wyrażała się przynajmniej na trzech poziomach. Na poziomie pierwszym – użytkowym: artyści realizowali przede wszystkim zlecenia i zamówienia dowództwa wojskowego na wszelkiego rodzaju oprawy plastyczne okolicznościowych uroczystości, oraz na bardziej trwałe dekoracje świetlic i kaplic w miejscach postojów. Drugą grupę prac stanowiły dzieła będące świadectwem nieskrępowanej zleceniami – indywidualnej ekspresji. Przykładem takiej twórczości są bardzo wczesne, bo pochodzące jeszcze z 1941 roku, rysunki i szkice autorstwa Stanisława Westwalewicza i Zygmunta Turkiewicza, czy też, będące dziełem anonimowych artystów, wykonane w kości zwierzęcej – miniaturowe płaskorzeźby z wizerunkiem Matki Boskiej. Trzecią grupą prac są rysunki, szkice węglem oraz akwarele i drobne szkice malarskie, które powstały w warunkach bojowych i są dziełem żołnierzy-rysowników lub malarzy-korespondentów, którzy przebywali na liniach frontu (i często brali czynny udział w walkach), czego przykładem są prace graficzne Stanisława Gliwy czy też szkice Józefa Czapskiego – czytamy w katalogu wystawy autorstwa prof. Jana Wiktora Sienkiewicza.

Gdzie i kiedy?

Wystawa „Artyści Andersa” znajduje się w Galerii Wytwórnia przy ul. Abrahama 25. Do końca listopada można ją zwiedzać codziennie w godzinach 15:00-20:00.

Grupy zorganizowane mogą się umawiać na zwiedzanie w innych godzinach pod nr. tel. 504 762 796.

Prezydent Gdyni Wojciech Szczurek objął patronat honorowy nad wystawą.

Wszystkie prace żołnierzy-artystów gen. Andersa można obejrzeć w specjalnie przygotowanym albumie w internecie.