Oziewicz Ignacy (1887 - 1966)

Urodził się w ziemiańskim majątku Łyngmiany, ukończył elitarną szkołę junkrów w Wilnie. Po wybuchu rewolucji w Rosji podjął służbę w odradzającym się Wojsku Polskim. Podczas wojny 1919-21 dowodził frontowymi pułkami piechoty, wykazując się nieprzeciętnymi talentami i odwagą. W II RP ukończył kurs wyższych dowódców we Lwowie, kurs doskonalenia oficerów sztabowych oraz kurs dowódców pułków. Od 1935 r. był dowódcą 29. Dywizji Piechoty w Grodnie.

W 1939 r. dowodził na froncie, podczas walk ciężko ranny. Internowany przez Litwinów, zbiegł z obozu i ukrywał się w Wilnie. Poszukiwany przez NKWD, na podstawie sfałszowanej dokumentacji medycznej przedostał się do okupowanej Warszawy. Działał w strukturach Narodowej Organizacji Wojskowej - pionem zbrojnym Stronnictwa Narodowego, a w 1942 r. w wyniku połączenia kilku organizacji o zapleczu narodowym stanął na czele Narodowych Sił Zbrojnych. Była to ściśle wojskowa organizacja, kładąca wielki nacisk na szkolenie i propagowanie idei niepodległości, liczyła 80 000 żołnierzy, obejmowała całość okupowanych ziem polskich, wykraczając nawet poza przedwojenne granice. NSZ zbrojnie występowały przeciwko Niemcom jak i Związkowi Sowieckiemu, posiadały rozbudowane struktury wywiadu i kontrwywiadu, szkoliły kadry wojskowe i cywilne, wydawały prasę i książki.

Płk Oziewicz jako dowódca NSZ podkreślał w rozkazach wierność dla Naczelnego Wodza i rządu RP na Wychodźstwie. Był inicjatorem rozmów scaleniowych z AK, jednak na skutek prawie jednoczesnego aresztowania w 1943 r. dowódcy NSZ płk. Ignacego Oziewicza i dowódcy AK gen. Stefana Roweckiego oraz śmierci Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego rozmowy zostały zawieszone. Po aresztowaniu płk Oziewicz - osadzony na Pawiaku, poddany brutalnym przesłuchaniom - wiedzy o NSZ nie ujawnił, a sztab NSZ w tym czasie wydawał fikcyjne rozkazy podpisywane jego pseudonimem.

Zesłany do Auschwitz w październiku 1943 roku, włączył się w działalność konspiracji wojskowej w obozie, był oparciem dla mniej doświadczonych więźniów. Z Auschwitz przewieziony do obozu koncentracyjnego Flossenburg, wyzwolenia przez armię amerykańską doczekał w kwietniu 1945 r. Przebywał na terenie okupowanych Niemiec, prowadząc działalność społeczną w polskich organizacjach. Następnie przeniósł się do Francji, gdzie były duże skupiska byłych żołnierzy NSZ. Był m.in. prezesem organizacji „Ogniwo" oraz członkiem Komisji Weryfikacyjnej w Londynie.

W 1958 roku, w wieku 71 lat, ciężko chory na gruźlicę, powrócił do Polski i zamieszkał z rodziną w Gdyni. Zmarł 10 stycznia 1966 roku, spoczywa w grobie rodzinnym na Cmentarzu Witomińskim. Odznaczony m.in. Virtuti Militari, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, Krzyżem Oficerskim Polonia Restituta, Złotym Krzyżem Zasługi oraz orderami  zagranicznymi.

Opracowała Justyna Skowronek na podstawie „Gdyńskie cmentarze" M. Sokołowska, W. Kwiatkowska; „Żołnierz niepodległości" L. Żebrowski, „Konspiracja Rządu RP na Pomorzu" B. Chrzanowski.