Dźwięki tureckich bębnów i rogów zabrzmiały w Gdyni

Orkiestra wojskowa „Mehteran, fot. Dorota Nelke

Turcja kojarzy się Polakom głównie z wakacjami, różnorodną kulturą i aromatyczną kuchnią. Niewiele osób jednak wie, że Turcy są mistrzami wojskowych marszy. W ich wielowiekowej historii narodziło się sporo interesujących tradycji militarno-artystycznych, które dziś, w XXI wieku, przeżywają prawdziwe odrodzenie.

W środę 4 września 2013 r. mieszkańcy Gdyni mieli niepowtarzalną okazję do zapoznania się z muzyczną tradycją turecką. Muzycy Tureckiej Orkiestry Wojskowej Mehteran, która specjalizuje się w marszach, przemaszerowali spod ORP „Błyskawica” ulicami: Borchardta i Armii Krajowej na Plac Grunwaldzki, gdzie punktualnie o 17:00 rozpoczęli koncert o orientalnym brzmieniu.

Tureccy muzycy, znani bardziej jako Turkish General Staff Mehtran Company, wystąpili w Gdyni ze swoim sztandarowym, repertuarem. Ich występy znane są na całym świecie, choć największą popularnością, zdecydowanie cieszą się w Turcji. Ubrani w kolorowe, tradycyjne stroje, muzycy przywiązują ogromną wagę do precyzji oraz widowiskowości swoich występów. Niezwykłe brzmienie granej przez nich muzyki zapewnią tureckie instrumenty tradycyjne – kompilacja bębnów, rogów (boru), trójkątów, dzwonów, cymbałów (zill), a także egzotyczny ottomański duch, z którego wywodzi się zarówno ta muzyczna pasja, jak i folkowy repertuar.

Historia orkiestry

Historia tureckich Mehetrów sięga nawet VIII wieku naszej ery, co czyni ich reprezentantami najstarszego typu marszowych orkiestr wojskowych na świecie. Legenda głosi, że w 1289, zgodnie z tureckim zwyczajem, anatolijski sułtan Giyasettin Mesut II wysłał Osmanowi Bey, (założycielowi Imperium Osmańskiego), orkiestrę złożoną z muzyków grających na rogu, cymbałach, bębnie i sandarze. Osman Bey zorganizował uroczystość przyjęcia tych darów od sułtana, podczas której stał i słuchał muzyki granej przez orkiestrę. W taki sposób narodziła się wielowiekowa tradycja słuchania przez władców „nevbetu” – koncertu wojskowej orkiestry przed pałacem cesarskim lub namiotami. Taki stan rzeczy trwał nieprzerwanie, aż do połowy XIX wieku, kiedy to z powodu licznych reform zniesiono tradycję orkiestr „mehteran”. W Europie taki typ formacji muzycznej znany jest pod nazwą orkiestry janczarskiej.

Turcy nie potrafili pogodzić się ze stratą tak wspaniałej, reprezentacyjnej formy wojskowego muzykowania. Z tego względu już w 1911 roku orkiestrę odtworzono. Niestety w 1935 roku minister obrony zakazał orkiestrze występów, która rzekomo odbiegała od oryginalnego wzoru. Na przestrzeni lat podjęto wysiłki mające na celu wierne odtworzenie dawnej tradycji. W 1952 w tureckim Muzeum Wojskowym ponownie założono historyczną orkiestrę Mehteran w ramach Sztabu Generalnego Tureckich Sił Zbrojnych.

Orkiestra wojskowa „Mehteran” reprezentuje najstarszy typ marszowych orkiestr wojskowych na świecie. Członkowie orkiestry występują w barwnych strojach, przybrani w ozdobne, charakterystyczne czapki, ich występy są zawsze bardzo widowiskowe. Standardowe instrumenty używane przez orkiestrę to kotły, bęben basowy, talerze perkusyjne, obój, trąbka, cevgen (instrument w postaci kija z przymocowanymi dzwonkami).

Muzyka prezentowana przez orkiestrę ma zazwyczaj uroczysty charakter, jest to klasyczna muzyka turecka i ludowa.

We współczesnej Turcji utwory te są wykonywane często podczas uroczystości państwowych, wojskowych oraz przy okazji różnych wydarzeń o charakterze turystycznym.

Muzyka janczarska zyskała na popularności w XVI wieku, a jej echa pobrzmiewają w kompozycjach Józefa Haydna, Wolfganga Amadeusza Mozartai Ludwika van Beethovena.