Dzieła Stefana Szmaja już w Muzeum Miasta Gdyni

Unikatowa kolekcja 33 akwareli gdyńskiego artysty Stefana Szmaja od dziś znajduje się w zbiorach Muzeum Miasta Gdyni. Wszystko za sprawą Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A., który zakupił prace od rodziny twórcy, by następnie przekazać je w depozyt muzeum.

– Dzięki uprzejmości Zarządu Morskiego Portu Gdynia oraz wnuczce artysty, w depozyt naszego muzeum trafiają zupełnie wyjątkowe prace artysty Stefana Szmaja – członka ugrupowania ekspresjonistów poznańskich. Związek twórcy z Gdynią zaowocował zupełnie nadzwyczajnym cyklem prac, w których artysta dokumentował funkcjonowanie gdyńskiego portu, a przede wszystkim wpływające do niego statki. Cieszymy się, że będziemy mogli pokazać, nie tylko gdyńskiej publiczności, ten wspaniały zespół prac, które udało się uchronić przed rozproszeniem. – mówił podczas przekazania dzieł w depozyt dr Jacek Friedrich, dyrektor Muzeum Miasta Gdyni.

Stefan Szmaj to wybitny grafik i malarz związany z ekspresjonizmem. Urodził się 10 sierpnia 1893 r. w Książenicach pod Grabowem nad Prosną. W 1910 r. artysta wyjechał na trzy miesiące do Monachium, by rozwijać uzdolnienia plastyczne pod okiem prof. Hermana Groebera. W 1914 r. rozpoczął studia medyczne we Wrocławiu, ale po pierwszym semestrze przeniósł się do Berlina. Studia kontynuował w Tybindze i Monachium, kończąc je egzaminem państwowym w Warszawie w 1919 r. W 1923 r. uzyskał tytuł doktora.

W 1919 r. wziął udział w powstaniu wielkopolskim. Po wojnie pracował w poznańskich szpitalach, początkowo jako chirurg, a następnie na oddziale okulistycznym. W 1922 r. został asystentem Kliniki Okulistycznej Uniwersytetu Poznańskiego.

W latach 1926–1936 Stefan Szmaj mieszkał w Bydgoszczy, by następnie przenieść się do Gdyni. Okres okupacji jednak spędził w Łowiczu, zaś po wojnie powrócił do Gdyni. Tu do 1953 r. pełnił funkcję ordynatora oddziału okulistycznego Szpitala Miejskiego.

Członek Towarzystwa Okulistów Ziem Zachodnich w Poznaniu, a od 1935 r. — Polskiego Towarzystwa Okulistycznego. W 1938 r. odznaczony Medalem Niepodległości, a pośmiertnie (w lutym 1973 r.) Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Zmarł w Gdyni 19 września 1970 r.

Rozkwit działalności plastycznej Stefana Szmaja przypadł na lata studenckie, szczególnie na czasy monachijskie. Wówczas poznał Stanisława Przybyszewskiego, który polecił go Jerzemu Hulewiczowi, redaktorowi pisma ekspresjonistów „Zdrój” w Poznaniu, co zapoczątkowało współpracę Szmaja z tym pismem. W 1918 r. w Poznaniu wziął udział w wystawie ugrupowania „Bunt”, zaś w latach 1920 i 1922 prezentował tam także swoje linoryty.

Wiele akwareli, obrazów olejnych i rysunków przyniósł okres bydgoski. Stefan Szmaj wystawiał wówczas w Bydgoszczy, Poznaniu i Warszawie. Należał do Grupy Pomorskiej Związku Plastyków w Toruniu. Po przeprowadzce do Gdyni kontynuował twórczość plastyczną. Tu stworzył cykl prac związanych z gdyńskim portem, cennych zarówno pod względem artystycznym, jak i historycznym. Cykl stanowi ważną dokumentację historii gdyńskiego portu oraz jednostek tu wpływających.

Uczestniczył m. in. w Esposizione Internationale del Medico Artista Torino 1965, zdobywając dwa srebrne medale: za akwarelę „Las w Mielnie” i linoryt „Św. Sebastian”.

Dzieła Stefana Szmaja znajdują się w zbiorach wielu muzeów w kraju: Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy, Muzeum Okręgowego w Toruniu. Od dziś także Muzeum Miasta Gdyni może poszczycić się kolekcją prac artysty.

mat. prasowe Muzeum Miasta Gdyni